Ο Βουκεφάλας, ήταν το άλογο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οπως αναφέρεται σχετικά, ο πατέρας του Αλέξανδρου Φίλιππος, αγόρασε το Βουκεφάλα από το Θεσσαλό Φιλόνεικο. επειδή όμως ήταν ατίθασος, ο Μακεδόνας βασιλιάς ζήτησε να τον δαμάσουν, αλλά κανένας απ’ όσους προσπάθησαν δεν μπόρεσε να ημερέψει το άγριο εκείνο ζώο
Παρατηρώντας τις δοκιμές τους ο Αλέξανδρος, που ήταν ακόμα μικρός, πρόσεξε πως το άλογο αγρίευε, επειδή φοβόταν τη σκιά του. Ζήτησε λοιπόν από τον πατέρα του να του επιτρέψει να δοκιμάσει κι αυτός και αφού πήρε τη συγκατάθεσή του, έστρεψε το Βουκεφάλα προς τον ήλιο, έτσι ώστε το ζώο να μη βλέπει τον ίσκιο του, και τον καβαλίκεψε. Εκείνο αρχικά αντέδρασε και θέλησε να ρίξει κάτω τον αναβάτη του, αλλά τελικά υπάκουσε σ’ αυτόν. Ετσι ο μικρός Αλέξανδρος κατάφερε να τον υποτάξει. Λέγεται μάλιστα πως ο Φίλιππος, συγκινημένος από το κατόρθωμα του παιδιού του, πήγε κοντά του και του είπε να ψάξει γι’ άλλο βασίλειο που να είναι αντάξιό του, γιατί η Μακεδονία δε θα τον χωρούσε.
Από τότε ο Αλέξανδρος έκανε αχώριστο σύντροφό του το Βουκεφάλα. Καβάλα σ’ αυτόν κέρδισε τη μια μετά την άλλη τις μάχες και απόχτησε μεγάλη δόξα. Το 326 π. Χ., μετά τη μάχη εναντίον του Πώρου, το άλογο ξεψύχησε. Θέλοντας να τιμήσει τον πιστό του φίλο ο μεγάλος στρατηλάτης έχτισε στο μέρος εκείνο, κοντά στον ποταμό Υδάσπη, μια πόλη που την ονόμασε Βουκεφάλεια.
Για το όνομα Βουκεφάλας έχουν διατυπωθεί διάφορες εκδοχές. Σύμφωνα με μια απ’ αυτές, που είναι απίθανη, το άλογο του Αλέξανδρου ονομάστηκε έτσι επειδή είχε κεφάλι βοδιού, ενώ κατά μια άλλη η ονομασία αυτή οφείλεται στο μεγάλο κεφάλι του ζώου. Στην περίπτωση αυτή ως πρώτο συνθετικό της λέξης θεωρείται το βου, που σημαίνει πολύ. Μια τρίτη άποψη είναι πως το άλογο λεγόταν έτσι επειδή είχε στο μηρό ένα σχήμα που παρίστανε κεφάλι βοδιού. Τέλος υποστηρίζεται πως η ονομασία οφείλεται στο μεγάλο πείσμα του, που έμοιαζε με εκείνο του βοδιού.
