Τα μαθήματα πού πήραν οι σεισμολόγοι από τον φονικό σεισμό του 1999 στην Πάρνηθα.

Ο σεισμός που σημειώθηκε το μεσημέρι της 7ης Σεπτεμβρίου του 1999 στην Αττική αποδείχτηκε ολέθριος.
Μολονότι έχουν περάσει 20 χρόνια, οι μνήμες από την τραγωδία που σημάδεψε την χώρα παραμένουν ακόμα νωπές. Η σεισμική δόνηση ήταν μεγέθους 5,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και άφησε πίσω της 143 νεκρούς. Το επίκεντρό της εντοπίστηκε 18 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, ανάμεσα στις Αχαρνές και στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας. Ένα από τα χαρακτηριστικά που συνετέλεσαν στην καταστροφή ήταν το μικρό του εστιακό βάθος, από 9 έως 14 χιλιόμετρα.
Πάνω από 80 κατοικίες και βιομηχανικά κτίρια κατέρρευσαν. Η δόνηση έπληξε κυρίως της περιοχές που βρίσκονταν κοντά στο επίκεντρο όπως η Νέα Φιλαδέλφεια, η Μεταμόρφωση, το Μενίδι και τα Άνω Λιόσια.
Ήταν ένας σεισμός που είχε αιφνιδιάσει τότε την επιστημονική κοινότητα, καθώς προήλθε από ένα «τυφλό» ρήγμα, μη χαρτογραφημένο.
«Η Αττική θεωρείτο μέχρι τότε ως μια ασεισμική περιοχή, δηλαδή μία περιοχή χωρίς μεγάλους σεισμούς. Αυτό το πράγμα διαψεύστηκε. Εκτός από αυτό, ο σεισμός της Πάρνηθας ήταν ένας σεισμός ο οποίος μας δίδαξε πάρα πολλά πράγματα.
Πρώτον, είδαμε ότι έχουμε να κάνουμε με ρήγματα που δεν είναι εμφανή στην επιφάνεια και τα οποία μπορούν να δράσουν, ανά πάσα στιγμή, χωρίς να τα έχουμε καν χαρτογραφήσει. Το συγκεκριμένο ρήγμα δεν ξέραμε ότι υπήρχε και δεν βγήκε και σαν εμφάνιση στην επιφάνεια. Δεύτερον διαπιστώσαμε ότι υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ των σεισμών στην Τουρκία και των σεισμών στην Ελλάδα. Έχουμε αποδείξει πια ότι έχουμε να κάνουμε με μία άμεση συσχέτιση», δηλώνει στο Sputnik ο Ευθύμης Λέκκας, καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών στο ΕΚΠΑ και πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ).
Στις 17 Αυγούστου του 1999, είχε εκδηλωθεί, σε ένα τμήμα του ρήγματος της Ανατολίας, ο μεγάλος σεισμός 7,6 Ρίχτερ στην Νικομήδεια της Τουρκίας με τους χιλιάδες νεκρούς. Ο κ. Λέκκας είχε επισκεφτεί τότε την γειτονική χώρα.
«Θυμάμαι ότι υπήρχε έντονα ο προβληματισμός για το τι θα γίνει στον ελληνικό χώρο, αν δηλαδή η δραστηριότητα θα μεταφερθεί από την Τουρκία εδώ. Δεν το πολύπιστευαμε, αλλά ψάχναμε κάποιες περιοχές στις οποίες μπορεί να εκδηλωθεί σεισμός. Αυτή δεν ήταν σίγουρα η Αττική», σημειώνει ο σεισμολόγος.
Η Πάρνηθα, σύμφωνα με τον κ. Λέκκα, είναι μία ενεργή τεκτονική δομή, που εξακολουθεί να λειτουργεί και έδωσε – το άλλο τμήμα της που δεν είχε ενεργοποιηθεί το ’99- τον σεισμό των 5,1 Ρίχτερ, στις 21 Ιουλίου.
Στο ερώτημα γιατί ο σεισμός της Πάρνηθας προκάλεσε καταρρεύσεις και επέφερε μεγάλες καταστροφές στα κτίρια του Λεκανοπεδίου, ο κ. Λέκκας απαντά:
«Συνειδητοποιήσαμε ότι έφταιγαν παράγοντες που δεν είχαμε μέχρι τότε διερευνήσει επαρκώς ή δεν τους γνωρίζαμε καν. Ο σεισμός λειτουργεί σαν να πυροβολείς κάποιον με ένα πιστόλι. Δηλαδή δεν εξαπλώνεται σε όλες τις κατευθύνσεις το ίδιο αλλά πάει σε μία πολύ συγκεκριμένη περιοχή. Αυτό, ουσιαστικά, το είδαμε να εκτυλίσσεται στο σεισμό της Αθήνας. Επίσης, στις καταστροφές συνετέλεσε ο εγκλωβισμός των σεισμικών κυμάτων μέσα στις λεκάνες, όπως έγινε στα Λιόσια», εξηγεί.
Ο κ. Λέκκας δίνει ένα παράδειγμα για το πώς λειτουργούν τα σεισμικά κύματα όταν εγκλωβίζονται:
«Είναι σαν να ρίχνεις ένα μπαλάκι μέσα σε μία λεκάνη και να την κουνάς. Το μπαλάκι θα πάει δεξιά και αριστερά χωρίς να σταματά».
Ένας τρίτος παράγοντας ήταν ανάκλαση των σεισμικών κυμάτων.
«Τα κύματα πήγαν στην Πάρνηθα, ανακλάστηκαν στον ορεινό όγκο, γύρισαν πίσω και κατέστρεψαν ό,τι απέμεινε», σημειώνει ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ. Μετά τον φονικό σεισμό της Πάρνηθας οι επιστήμονες αντιλήφθηκαν ότι σε περιοχές με μεγάλες μορφολογικές κλίσεις, όπως στο ρέμα του Κηφισού ή στο σημείο που κατέρρευσε η Ρικομέξ (ήταν χτισμένη ακριβώς δίπλα σε ρέμα) οι σεισμικοί συντελεστές έπρεπε να βελτιωθούν.
«Από το 1999 μέχρι σήμερα έχει γίνει μεγάλη πρόοδος στο θέματα των αντισεισμικών κατασκευών. Είχαμε ήδη αρκετά μεγάλη ασφάλεια, αλλά βελτιώθηκε ακόμα πιο πολύ μετά τον σεισμό της Πάρνηθας. Κατασκευές οι οποίες έχουν γίνει με τους κανονισμούς από το 2000 και ύστερα θεωρούνται υπερβολικά ασφαλείς. Αντέχουν στο 95% των περιπτώσεων. Στις παλιές υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα που κοιτάμε να το λύσουμε με την ενίσχυση των παλιών οικοδομών», τονίζει ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ.